Specjalny list skierował do ich uczestników Prezydent RP Andrzej Duda. Zwrócił uwagę na fenomen państwa podziemnego.

„Funkcjonowanie tajnych struktur państwowych, podlegających legalnym władzom na uchodźstwie, wreszcie powołanie podziemnej Armii Krajowej, było sposobem na zachowanie ciągłości polskiej państwowości i ocalenie tożsamości narodu” – napisał.

Prezydent wskazał, że w organizację i pracę Polskiego Państwa Podziemnego zaangażowane były setki tysięcy osób, reprezentujących niejednokrotnie odmienne poglądy polityczne czy społeczne. 

„Było to możliwe dzięki mądrości i odpowiedzialności ówczesnych Polaków wychowanych w głębokim szacunku i wierności wobec Polski. W godzinie próby nasz naród zjednoczył się w walce o wolność i odzyskanie własnego państwa” – podkreślił.

Andrzej Duda dodał, że dzisiaj oddajemy hołd bohaterom Polskiego Państwa Podziemnego. 

„Niech pamięć o zasługach żołnierzy i obywateli Polski Podziemnej skłania nas, współczesnych, do refleksji nad dziejami walk o Polskę wolną, sprawiedliwą i bezpieczną i umacnia ducha patriotycznego” – zaznaczył.

Podziemne państwo

Służba Zwycięstwu Polski (SZP) przekształcona została w Związek Walki Zbrojnej (1940 rok), a następnie Armię Krajową (luty 1942 rok). Do AK należało ok. 200 organizacji wojskowych zarówno z terenów okupowanych przez Niemców, jak i Sowietów. W powiązaniu z Armią Krajową działała podziemna organizacja Związku Harcerstwa Polskiego – Szare Szeregi, której starsi członkowie, przeszkoleni wojskowo, zasilali oddziały dywersyjne Kedywu.  AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe, a także bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim.

Fenomenem, który wyróżnia Polskie Państwo Podziemne spośród innych światowych organizacji był fakt, że terror okupantów nie przeszkodził w funkcjonowaniu wszystkich organów państwowych cywilnych i wojskowych.
Polskim Państwem Podziemnym kierowały władze Polski na uchodźctwie, czyli prezydent, rząd i Naczelny Wódz. Byli oni wspomagani przez krajowych przedstawicieli. Największe stronnictwa polityczne (Stronnictwo Ludowe, Polską Partię Socjalistyczną, Stronnictwo Narodowe oraz Stronnictwo Pracy) w latach 1940-1943 były reprezentowane w podziemnym parlamencie zwanym Politycznym Komitetem Porozumiewawczym. W latach 1943-1944 parlament ten nazywał się Krajową Radą Polityczną, która od 1944 roku do końca wojny nazywała się Radą Jedności Narodowej. Delegat Rządu na Kraj (od 1944 roku w randze wicepremiera) kierował zakonspirowanym aparatem administracji cywilnej zwanej Delegaturą Rządu na szczeblu centralnym, w województwach i powiatach. W jej skład wchodziło osiemnaście departamentów w tym, m.in. Pracy i Opieki Społecznej, czy Informacji i Prasy.

W Polskim Państwie Podziemnym w powiązaniu z Armią Krajową funkcjonowała podziemna organizacja Związek Harcerstwa Polskiego zwany Szarymi Szeregami. Jej członkowie byli szkoleni wojskowo, a najstarsi z nich zasilali oddziały dywersyjne Kedywu.

Armia Krajowa prowadziła walkę bieżącą (głownie polegała na akcjach małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe oraz bitwy z siłami policyjnymi i regularnym wojskiem niemieckim), a także przygotowywała powstanie powszechne. W działalności bojowej Armii Krajowej specjalne miejsce zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów.

Polskie Państwo Podziemne istniało do 1 lipca 1945 roku. Tego dnia nastąpiło samorozwiązanie Rady Jedności Narodowej oraz Delegatury Rządu na Kraj. Taką decyzję podjęto w związku z wycofaniem uznania międzynarodowego dla Rządu RP na uchodźstwie.

Izabela Kozłowska