22 lipca 1793 r. – sejm rozbiorowy w Grodnie

224 lata temu, 22 lipca 1793 r., miał miejsce jeden z najczarniejszych momentów w historii I Rzeczpospolitej. Deputacja sejmu grodzieńskiego, złożonego z przekupionych bądź zastraszonych posłów, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, sankcjonujący II rozbiór Polski i pełne uzależnienie państwa od Moskwy. Kilka miesięcy później podobny traktat podpisano z Prusami.
 22 lipca 1793 r. – sejm rozbiorowy w Grodnie
/ Wikipedia CC BY-SA 3.0 Maciej Szczepańczyk

Plik:Прыклад.jpg
Nowy Zamek w Grodnie, miejsce obrad sejmu w 1793 r. Na licencji Wikimedia Commons.


Maciej Orzeszko


224 lata temu, 22 lipca 1793 r., miał miejsce jeden z najczarniejszych dni w historii Państwa Polskiego. Dzieje I Rzeczpospolitej wkroczyły w swoją ostatnią rundę…


Sejm grodzieński był ostatnim sejmem przedrozbiorowej Polski i zarazem jednym z najbardziej burzliwych. Od pierwszej jego sesji dochodziło do gwałtownych sporów, rękoczynów oraz interwencji wojsk rosyjskich. Odbywał się po przegranej w 1792 roku wojnie z Rosją, po zawiązaniu konfederacji targowickiej, po wkroczeniu w ziemie Rzeczypospolitej wojsk Królestwa Prus w styczniu 1793 roku, przeprowadzonym za zgodą Rosji i po zawarciu tajnej rosyjsko-pruskiej konwencji podziałowej w Petersburgu 23 stycznia 1793 r.
 

ilustracja
Katarzyna II (1729-69), cesarzowa Rosji od 1762 r. Obraz na licencji Wikimedia Commons.


Oficjalni obradami kierował marszałek Stanisław Kostka Bieliński, ale faktycznie burzliwe obrady odbywały się pod dyktando posła rosyjskiego Jacoba Seversa oraz głównodowodzącego wojsk rosyjskich Johanna von Rautenfelda. W rezultacie uchwalono zarówno traktaty cesyjne z Rosją, jak i z Prusami. Zdecydowana większość posłów została przekupiona bądź zastraszona, tylko nieliczni odważyli się protestować – ci zostali sterroryzowani groźbą rozstrzelania przez rosyjskich grenadierów bądź konfiskaty dóbr. Z kolei dla zauszników państw zaborczych zorganizowano wystawne bale, na których wznoszono toasty za zdrowie cesarzowej Katarzyny II i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Katarzyna II Wielka przysłała napisany przez siebie projekt wieczystego sojuszu Polski i Rosji, który został przedstawiony posłowi rosyjskiemu Jakobowi Sieversowi przez upokorzonych posłów jako prośba narodu polskiego. 14 października 1793 projekt przeszedł „jednogłośnie” (nikt nie odważył się odezwać). W jego efekcie, jak powiedział jeden z posłów, Polska stała się prowincją rosyjską.
 


Jacob Severs (1757-1838), rosyjski poseł w Rzeczpospolitej, faktycznie kierujący obradami sejmu w Grodnie latem 1793 r. Na licencji Wikimedia Commons.


22 lipca deputacja sejmu grodzieńskiego, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, w którym Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). 19 sierpnia traktat ten ratyfikował poseł rosyjski Jakob Sievers.

W nocy z 23 na 24 września 1793 roku sejm obradujący w obecności generała rosyjskiego Johanna von Rautenfelda na zamku grodzieńskim, otoczonym przez oddziały wojsk rosyjskich w milczeniu przeprowadził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Królestwa Prus.

Prusy otrzymały Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (57 tys. km²).

Ostatecznie, w wyniku II Rozbioru Rzeczpospolita została drastycznie okrojona i zredukowana do państwa kadłubowego.
 


Traktat Rzeczypospolitej z Królestwem Prus z 25 września 1793 r., sankcjonujący II rozbiór Polski. Obraz na licencji Wikimedia Commons.


Polska stała się ponownie protektoratem rosyjskim. Rosja miała prawo posiadać na terytorium Rzeczypospolitej magazyny wojskowe i mogła wprowadzić swoje wojska, kiedy tylko uznała to za stosowne. Polska zobowiązała się nie zawierać sojuszy bez zgody Petersburga, przedstawicielstwa dyplomatyczne w państwach trzecich miały działać wspólnie.

Odrzucono Konstytucję 3 Maja i inne ustalenia Sejmu Czteroletniego, oraz przywrócono Rade Nieustającą (której pracami nieformalnie kierował ambasador rosyjski) a także prawa kardynalne (wolna elekcja, liberum veto), których gwarantką została Katarzyna II. Ponadto zredukowano liczebność wojska polskiego do 15 tysięcy (dla porównania – niewielkie Prusy dysponowały wówczas nowoczesną 200-tysięczną armią, Austria posiadała ok. 400-500 tys. wojska, a Rosja prawdopodobnie ok. 1 mln), zatwierdzono prawa mieszczan, zniesiono Order Virtuti Militari (wprowadzony podczas wojny w obronie Konstytucji 3 Maja w 1792 r.), zagwarantowano tron elekcyjny i rozwiązano konfederację targowicką.

Podsumowując zachowanie się sejmujących, poseł rosyjski Jacob Sievers pisał, że

„…król był zbyt nikczemny i rozkoszy chciwy, ażeby mimo wszelkie przeciwne zachcianki, gróźb się nie ulęknął. Posłowie składali się powiększej części z najemników, odgrywających komedię i sztuczne boje, wśród których trudno było zacnego i nieustraszonego męża od zaprzedanych odróżnić.”

 


Zapomniany bohater – stolnik upicki Józef Kimbar (ok. 1750-po 1800), jeden z przywódców opozycji patriotycznej na sejmie grodzieńskim 1793 r. Obraz na licencji Wikimedia Commons.

Jednym z nielicznych, którzy odważyli się wystąpić przeciw ustaleniu sejmu, był przywódca frakcji patriotycznej, stolnik upicki Józef Kimbar. 1 lipca 1793 r. wystąpił w przemówieniu przeciw polityce Katarzyny II zmierzającej do przekształcenia Polski w prowincję rosyjską. Został wówczas uwięziony na rozkaz Jakoba Sieversa. Uwolniony w wyniku protestów przedstawicieli sejmu, działał w związku z opozycyjną grupą posłów patriotycznych mazowieckich i podlaskich. 15 lipca 1793 r. wygłosił dramatyczną mowę, w której wzywał króla Stanisława Augusta Poniatowskiego by wraz z całym sejmem udał się raczej na wygnanie na Syberię niż podpisał hańbę rozbioru. Po podpisaniu tego aktu zaatakował króla, mówiąc:

Niczego się nie lękam ani stracham, mówię prawdę, żeś zdrajca.


Ostro sprzeciwiał się powołaniu komisji sejmowej, do rozpoczęcia pertraktacji podziałowych z Królestwem Prus. Wraz z kilkoma innymi patriotycznymi posłami zmusił inicjatora tego projektu Adama Podhorskiego do ucieczki z izby poselskiej. Jako jeden z czterech przedstawicieli Litwy wszedł obok kilku innych posłów patriotycznych w skład komisji powołanej do utworzenia nowej formy rządu. Po aresztowaniu czterech posłów przez Sieversa, bezskutecznie upominał się o ich uwolnienie.

M. O.
 


Mapa II rozbioru Rzeczpospolitej. Domena publiczna.


 

POLECANE
Pracował w żłobku, promował gender, okazał się pedofilem tylko u nas
Pracował w żłobku, promował gender, okazał się pedofilem

Kolejny aktywista gender okazał się pedofilem. Tym razem mężczyzna, którego zatrzymała już policja, zatrudnił się w żłobku, a dodatkowych ofiar szukał w internecie. Wśród rodziców budził zaufanie – podobno nikt nie podejrzewał go o tak straszne zbrodnie.

Szczyt Trump-Putin. Sekretarz stanu USA mówi wprost z ostatniej chwili
Szczyt Trump-Putin. Sekretarz stanu USA mówi wprost

Sekretarz stanu USA Marco Rubio poinformował w czwartek, że dotychczas nie zaplanowano spotkania prezydentów Stanów Zjednoczonych i Rosji, Donalda Trumpa i Władimira Putina.

Polski geniusz dał sztucznej inteligencji wzrok gorące
Polski geniusz dał sztucznej inteligencji wzrok

Drodzy Państwo, dzielę się piękną historią. Polak, Piotr Bojanowski został dyrektorem ds. naukowych i kieruje pracami nad fundamentalnym rozwojem AI w jednym z najważniejszych laboratoriów AI na Ziemi – Laboratorium FAIR w Paryżu.

Tusk: Nie przewiduję stanowiska wicepremiera dla Polski 2050 z ostatniej chwili
Tusk: Nie przewiduję stanowiska wicepremiera dla Polski 2050

Premier Donald Tusk w ramach rekonstrukcji rządu nie przewiduje stanowiska wicepremiera dla Polski 2050. Jak dodał, do rekonstrukcji rządu dojdzie między 22 a 25 lipca, ale na pewno nie 22 lipca.

Muzeum Polskie w Rapperswilu zamieniono w restaurację z ostatniej chwili
Muzeum Polskie w Rapperswilu zamieniono w restaurację

Muzeum Polskie w Rapperswilu od 2022 roku nie ma siedziby. W hotelu Schwanen, gdzie miało przenieść się muzeum, zamieniono na restaurację. Bezcenne zbiory czekają w magazynach.

Grafzero: Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców Jul Łyskawa - recenzja z ostatniej chwili
Grafzero: "Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców" Jul Łyskawa - recenzja

Paszport Polityki, nominacja do Nike, Nagroda Literacka miasta stołecznego Warszawy - prawdziwy deszcz nagród dla Jula Łyskawy za jego niezwykły debiut powieściowy - "Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców". Czy było warto? O tym Grafzero vlog literacki.

Iga Świątek awansowała do finału Wimbledonu z ostatniej chwili
Iga Świątek awansowała do finału Wimbledonu

Rozstawiona z numerem ósmym Iga Świątek wygrała ze Szwajcarką Belindą Bencic 6:2, 6:0 w półfinale Wimbledonu. Polska tenisistka po raz pierwszy awansowała do finału tej imprezy. Jej rywalką w walce o szósty tytuł wielkoszlemowy będzie Amerykanka Amanda Anisimova.

Republika czy TVN24? Są wyniki oglądalności z ostatniej chwili
Republika czy TVN24? Są wyniki oglądalności

Telewizja Republika notuje rekordowe 7,18 proc. udziału w rynku w czerwcu 2025 roku, wyprzedzając TVN24 i Telewizję wPolsce24 – informuje portal Wirtualne Media.

ABW odebrała dostęp do informacji niejawnych Szatkowskiemu. Jest odpowiedź z ostatniej chwili
ABW odebrała dostęp do informacji niejawnych Szatkowskiemu. Jest odpowiedź

Były ambasador przy NATO Tomasz Szatkowski po rocznej kontroli ABW stracił certyfikaty bezpieczeństwa. Szatkowski zapowiada odwołania do sądu.

Komunikat dla mieszkańców Podkarpacia z ostatniej chwili
Komunikat dla mieszkańców Podkarpacia

Podrzeszowskie lotnisko w Jasionce w tym roku obsłużyło ponad 574 tys. podróżnych, czyli o ponad 17 proc. więcej w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego.

REKLAMA

22 lipca 1793 r. – sejm rozbiorowy w Grodnie

224 lata temu, 22 lipca 1793 r., miał miejsce jeden z najczarniejszych momentów w historii I Rzeczpospolitej. Deputacja sejmu grodzieńskiego, złożonego z przekupionych bądź zastraszonych posłów, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, sankcjonujący II rozbiór Polski i pełne uzależnienie państwa od Moskwy. Kilka miesięcy później podobny traktat podpisano z Prusami.
 22 lipca 1793 r. – sejm rozbiorowy w Grodnie
/ Wikipedia CC BY-SA 3.0 Maciej Szczepańczyk

Plik:Прыклад.jpg
Nowy Zamek w Grodnie, miejsce obrad sejmu w 1793 r. Na licencji Wikimedia Commons.


Maciej Orzeszko


224 lata temu, 22 lipca 1793 r., miał miejsce jeden z najczarniejszych dni w historii Państwa Polskiego. Dzieje I Rzeczpospolitej wkroczyły w swoją ostatnią rundę…


Sejm grodzieński był ostatnim sejmem przedrozbiorowej Polski i zarazem jednym z najbardziej burzliwych. Od pierwszej jego sesji dochodziło do gwałtownych sporów, rękoczynów oraz interwencji wojsk rosyjskich. Odbywał się po przegranej w 1792 roku wojnie z Rosją, po zawiązaniu konfederacji targowickiej, po wkroczeniu w ziemie Rzeczypospolitej wojsk Królestwa Prus w styczniu 1793 roku, przeprowadzonym za zgodą Rosji i po zawarciu tajnej rosyjsko-pruskiej konwencji podziałowej w Petersburgu 23 stycznia 1793 r.
 

ilustracja
Katarzyna II (1729-69), cesarzowa Rosji od 1762 r. Obraz na licencji Wikimedia Commons.


Oficjalni obradami kierował marszałek Stanisław Kostka Bieliński, ale faktycznie burzliwe obrady odbywały się pod dyktando posła rosyjskiego Jacoba Seversa oraz głównodowodzącego wojsk rosyjskich Johanna von Rautenfelda. W rezultacie uchwalono zarówno traktaty cesyjne z Rosją, jak i z Prusami. Zdecydowana większość posłów została przekupiona bądź zastraszona, tylko nieliczni odważyli się protestować – ci zostali sterroryzowani groźbą rozstrzelania przez rosyjskich grenadierów bądź konfiskaty dóbr. Z kolei dla zauszników państw zaborczych zorganizowano wystawne bale, na których wznoszono toasty za zdrowie cesarzowej Katarzyny II i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Katarzyna II Wielka przysłała napisany przez siebie projekt wieczystego sojuszu Polski i Rosji, który został przedstawiony posłowi rosyjskiemu Jakobowi Sieversowi przez upokorzonych posłów jako prośba narodu polskiego. 14 października 1793 projekt przeszedł „jednogłośnie” (nikt nie odważył się odezwać). W jego efekcie, jak powiedział jeden z posłów, Polska stała się prowincją rosyjską.
 


Jacob Severs (1757-1838), rosyjski poseł w Rzeczpospolitej, faktycznie kierujący obradami sejmu w Grodnie latem 1793 r. Na licencji Wikimedia Commons.


22 lipca deputacja sejmu grodzieńskiego, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, w którym Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). 19 sierpnia traktat ten ratyfikował poseł rosyjski Jakob Sievers.

W nocy z 23 na 24 września 1793 roku sejm obradujący w obecności generała rosyjskiego Johanna von Rautenfelda na zamku grodzieńskim, otoczonym przez oddziały wojsk rosyjskich w milczeniu przeprowadził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Królestwa Prus.

Prusy otrzymały Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (57 tys. km²).

Ostatecznie, w wyniku II Rozbioru Rzeczpospolita została drastycznie okrojona i zredukowana do państwa kadłubowego.
 


Traktat Rzeczypospolitej z Królestwem Prus z 25 września 1793 r., sankcjonujący II rozbiór Polski. Obraz na licencji Wikimedia Commons.


Polska stała się ponownie protektoratem rosyjskim. Rosja miała prawo posiadać na terytorium Rzeczypospolitej magazyny wojskowe i mogła wprowadzić swoje wojska, kiedy tylko uznała to za stosowne. Polska zobowiązała się nie zawierać sojuszy bez zgody Petersburga, przedstawicielstwa dyplomatyczne w państwach trzecich miały działać wspólnie.

Odrzucono Konstytucję 3 Maja i inne ustalenia Sejmu Czteroletniego, oraz przywrócono Rade Nieustającą (której pracami nieformalnie kierował ambasador rosyjski) a także prawa kardynalne (wolna elekcja, liberum veto), których gwarantką została Katarzyna II. Ponadto zredukowano liczebność wojska polskiego do 15 tysięcy (dla porównania – niewielkie Prusy dysponowały wówczas nowoczesną 200-tysięczną armią, Austria posiadała ok. 400-500 tys. wojska, a Rosja prawdopodobnie ok. 1 mln), zatwierdzono prawa mieszczan, zniesiono Order Virtuti Militari (wprowadzony podczas wojny w obronie Konstytucji 3 Maja w 1792 r.), zagwarantowano tron elekcyjny i rozwiązano konfederację targowicką.

Podsumowując zachowanie się sejmujących, poseł rosyjski Jacob Sievers pisał, że

„…król był zbyt nikczemny i rozkoszy chciwy, ażeby mimo wszelkie przeciwne zachcianki, gróźb się nie ulęknął. Posłowie składali się powiększej części z najemników, odgrywających komedię i sztuczne boje, wśród których trudno było zacnego i nieustraszonego męża od zaprzedanych odróżnić.”

 


Zapomniany bohater – stolnik upicki Józef Kimbar (ok. 1750-po 1800), jeden z przywódców opozycji patriotycznej na sejmie grodzieńskim 1793 r. Obraz na licencji Wikimedia Commons.

Jednym z nielicznych, którzy odważyli się wystąpić przeciw ustaleniu sejmu, był przywódca frakcji patriotycznej, stolnik upicki Józef Kimbar. 1 lipca 1793 r. wystąpił w przemówieniu przeciw polityce Katarzyny II zmierzającej do przekształcenia Polski w prowincję rosyjską. Został wówczas uwięziony na rozkaz Jakoba Sieversa. Uwolniony w wyniku protestów przedstawicieli sejmu, działał w związku z opozycyjną grupą posłów patriotycznych mazowieckich i podlaskich. 15 lipca 1793 r. wygłosił dramatyczną mowę, w której wzywał króla Stanisława Augusta Poniatowskiego by wraz z całym sejmem udał się raczej na wygnanie na Syberię niż podpisał hańbę rozbioru. Po podpisaniu tego aktu zaatakował króla, mówiąc:

Niczego się nie lękam ani stracham, mówię prawdę, żeś zdrajca.


Ostro sprzeciwiał się powołaniu komisji sejmowej, do rozpoczęcia pertraktacji podziałowych z Królestwem Prus. Wraz z kilkoma innymi patriotycznymi posłami zmusił inicjatora tego projektu Adama Podhorskiego do ucieczki z izby poselskiej. Jako jeden z czterech przedstawicieli Litwy wszedł obok kilku innych posłów patriotycznych w skład komisji powołanej do utworzenia nowej formy rządu. Po aresztowaniu czterech posłów przez Sieversa, bezskutecznie upominał się o ich uwolnienie.

M. O.
 


Mapa II rozbioru Rzeczpospolitej. Domena publiczna.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe