Wybory w Turcji. „Kto wygrał, wygrał”

Oceniając powierzchownie, turecki elektorat okazał się podzielony prawie na dwie części – na wyborców wielkich miast (zwłaszcza Stambułu, Ankary i Izmiru) oraz na prowincję. Tak to wygląda właśnie na mapie. Wielkomiejski elektorat ciąży ku Zachodowi, dał temu wyraz, wybierając w 2019 r. merów obu tureckich metropolii. Są nimi politycy związani z tureckimi nurtami demokratycznymi i prozachodnimi. Obecne wybory w Turcji to konfrontacja tego miejskiego elektoratu i wciąż silniejszego elektoratu prowincji, który po raz trzeci chce Recepa Tayyipa Erdoğana. [TEKST POWSTAŁ PRZED DRUGĄ TURĄ WYBORÓW PREZYDENCKICH W TURCJI]
Recep Tayyip Erdoğan Wybory w Turcji. „Kto wygrał, wygrał”
Recep Tayyip Erdoğan / fot. Wikimedia Commons/Michał Józefaciuk

W Turcji w pierwszej turze wyborów prezydenckich 14 maja przy frekwencji ponad 88,92 proc. żaden z kandydatów nie zdobył wymaganej większości 50 proc. plus jednego głosu. Erdoğanowi zabrakło bardzo niewiele, głosowało na niego 49,40 proc. wyborców (agencja rządowa Anadolu podaje 49,51 proc.). Kemal Kılıçdaroğlu dostał 44,88 proc., a 5,17 proc. wyborców oddało głos na Sinana Oğana. Rozstrzygająca druga tura wyborów prezydenckich odbędzie się 28 maja.

W parlamencie zdecydowaną większość ma koalicja Erdoğana

W pierwszej turze bez problemu wybrano parlament, który w Turcji nadal będzie przez pięć lat politycznym zapleczem prezydenta. Najpewniej Erdoğana. Takie są ustrojowe konsekwencje modelu prezydencko-parlamentarnego wprowadzonego przez Erdoğana w 2019 r. Wybory do parlamentu wygrała koalicja Sojusz Ludowy, zgrupowana wokół Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP – Adalet ve Kalkınma Partisi), która otrzymała 266 mandatów), ugrupowania Recepa Tayyipa Erdoğana. Do tej koalicji wchodzą także Ruch Nacjonalistyczny (MHP), Partia Dobrobytu (Yeniden Refah) oraz Partia Wielkiej Jedności (BBP). MHP była blisko powiązana z organizacją Szare Wilki, której jednym z celów jest utworzenie wielkiego państwa ludów turańskich od Bałkanów do południowo-zachodnich Chin. Te dwie organizacje łączył przede wszystkim radykalny islamizm oraz ekstremistyczne idee o charakterze nacjonalistyczno-islamskim. Szare Wilki uważano jakiś czas za zbrojne ramię MHP oraz za grupę skrajnie prawicową, choć w latach siedemdziesiątych podejrzewano ją o kontakty z wojskowym wywiadem sowieckim GRU. Działaczem tej organizacji był Mehmet Ali Ağca, który dokonał zamachu na św. Jana Pawła II.
Sojusz Ludowy po wyborach 14 maja ma ponownie znaczną większość, 322 mandaty, w parlamencie liczącym 600 deputowanych. Na Sojusz Ludowy głosowało ponad 49,35 proc. elektoratu. Główna siła opozycyjna, Sojusz Narodu, zdobyła 35 proc. głosów, co dało 213 mandatów. Trzeci blok, opozycyjny Sojusz Pracy i Wolności (m.in. z partią prokurdyjską), zdobył 10,5 proc. głosów i 65 mandatów.

Wyniki pozwalają mówić o zdecydowanym zwycięstwie obozu Erdoğana, choć jego wynik jest nieco niższy niż w 2018 r. (koalicja kierowana przez AKP otrzymała wtedy ok. 52 proc. głosów). Jeśli 28 maja w drugiej turze wygra Kılıçdaroğlu i zostanie prezydentem, będzie miał przeciw sobie parlament, więc raczej nie ma szans, aby spełnił np. jedną ze swoich obietnic – zgodę na przyjęcie Szwecji do NATO. Ratyfikację akcesu do NATO akceptują w głosowaniu parlamenty państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego. W tureckim parlamencie znacznie przeważa koalicja Erdoğana, więc wątpliwe, aby akces Szwecji został ratyfikowany.

Erdoğan po raz trzeci?

Rezultat wyborów prezydenckich w pierwszej turze w pozycji faworyta stawia Erdoğana. Choć nie uzyskał wymaganych 50 proc. plus jednego głosu, uzyskał kilkuprocentową przewagę nad Kılıçdaroğlu. O silnym i legalnym mandacie politycznym dotychczasowego prezydenta świadczą bardzo wysoka frekwencja wyborcza, brak rażących incydentów oraz transparentny proces liczenia głosów, który nie dał opozycji żadnej okazji do legalnego kwestionowania wyników i organizowania ulicznych protestów.

Wielu ekspertów w USA uważa, że obecne wybory w Turcji są wolne, ale niesprawiedliwe. Jednym z sukcesów Erdoğana jest właśnie owa legalność pierwszej tury wyborów. Dyktator nie musiał uciekać się do łamania prawa, większość parlamentarną zdobył w uczciwym głosowaniu. Może będzie mógł mówić, że jego też wybrał naród, tak jak Niemcy Hitlera w 1932 roku?

Sunnita kontra alawita?

Ostateczne wyniki wyborów w Turcji przyniesie dopiero druga tura 28 maja. Z dużym prawdopodobieństwem Kılıçdaroğlu nie może liczyć na jej wygranie. Nazywany jest w Turcji „drugim Gandhim”, co samo w sobie jest dla niego złowróżbne – Turcja w swojej tożsamości nie ma wielkiego zrozumienia dla takiej antyprzemocowej opcji politycznej. Ani dla sekularystycznej, antyosmańskiej charyzmy Kılıçdaroğlu. Przecież Mustafa Kemal Atatürk, choć też antyosmański sekularysta, jednak nową Turcję budował na agresji i bezwzględności. Kılıçdaroğlu odwołuje się do kemalizmu, w niczym nie przypominając Atatürka. Na Zachodzie zyskał uznanie i sympatię, ponieważ w jego programie nie ma np. śladu dążenia do „neutralizacji” – wymordowania – kilkunastomilionowej mniejszości kurdyjskiej. Za to są zapowiedzi odrodzenia demokracji i poszanowania prawa. Jednak to mu nie zagwarantuje prezydentury w głosowaniu 28 maja. 14 maja nie zdobył większości w parlamencie, zdobyła ją koalicja polityczna stworzona przez Erdoğana, ku satysfakcji głębokiej tureckiej prowincji, choć nie tylko. Nieoficjalnym głębokim programem koalicji Erdoğana jest obrona sunnizmu przed alawitami. Jak wspomniałam – Kılıçdaroğlu jest alawitą.

Wsparcie od Putina

Rezultat w wyborach parlamentarnych konsoliduje i wzmacnia obóz władzy zgromadzony wokół obecnego prezydenta i ogromnie zwiększa jego szanse na ponowny wybór. Sam Erdoğan musi wystartować w drugiej turze tylko dlatego, że i on sam, i jego ekipa wyjątkowo nieudolnie zachowali się po dramatycznym trzęsieniu ziemi na początku lutego, które spowodowało śmierć ponad 50 tys. osób. Co najmniej setki tysięcy straciły dach nad głową i rodzinne dorobki.

Bardzo zła sytuacja gospodarcza kraju ma zdecydowanie mniejsze znaczenie. Wybitny ekspert bliskowschodni Atlantic Council Michael Rubin ocenia, że rządząca dotychczas ekipa swoją wygraną zawdzięcza umiejętności chwilowego ustabilizownia kryzysu gospodarczego w okresie przedwyborczym. Tu Rubin wymienia efekt napływu znaczącego kapitału z zagranicy, szczególnie z Rosji, a także z Chin. Dzięki temu możliwe było ostatnie rozbudowanie transferów socjalnych oraz sugestywne przedstawienie w mediach osiągnięć dwóch dekad rządów Erdoğana. Zwłaszcza w mediach społecznościowych. Duże znaczenie miał zrealizowany w pierwszych dniach maja gest Putina – przesunięcie na rok 2024 bieżących płatności obciążających stronę turecką za gaz od Gazpromu. Kwota na razie wynosi 600 mln dol., lecz stanowiła znaczną presję na bieżące płatności z (pustego) budżetu. Kreml do tego ujawnił, że możliwe są dalsze przesunięcia płatności za dostarczany gaz, gdyż gazowy kontrakt rosyjsko-turecki przewiduje możliwość zawieszenia opłat do wartości 4 mld dol. Rosyjska decyzja została mocno nagłośniona w tureckich mediach rządowych.

O ile nie wydarzy się coś w ostatniej chwili, powszechnie oczekuje się, że Erdoğan rozpocznie bezprecedensową trzecią dekadę władzy po wygraniu drugiej tury. 69-letni przywódca emanował pewnością siebie kilka dni temu, gdy przemawiał do tłumów zgromadzonych przed swoją „kwaterą”, siedzibą krajową AKP w Ankarze. – To nasz naród i kraj zwyciężyły w tych wyborach. Nie jesteśmy jak ci, którzy próbowali oszukać ludzi, prawdopodobnie po raz ostatni, twierdząc, że są wiele mil przed nami w wyścigu wyborczym – oświadczył Erdoğan, najzupełniej pewny, że wygra 28 maja w drugiej turze.

Porażka koalicji opozycyjnej

Dużo niższe od spodziewanego było poparcie dla Kılıçdaroğlu i jego koalicji. Sondaże przedwyborcze wskazywały, że może on liczyć nawet na prezydenturę już w pierwszej turze. Jeśli chodzi o wybory parlamentarne, dużym wyzwaniem okazała się konieczność godzenia ogromnych różnic pomiędzy poszczególnymi partiami i sprofilowanie programu atrakcyjnego jednocześnie dla wyborców nacjonalistycznych i liberalnych. Druga tura wyborów prezydenckich dla Kılıçdaroğlu będzie trudniejsza, ponieważ obciąża ją o wiele słabszy, niż zapowiadano, wynik pierwszej tury, co zwiększy szanse Erdoğana. Na jego korzyść przemawiają także – obok atutów urzędującego prezydenta – aura sukcesu odniesionego 14 maja.

Taniec na linie – między NATO a Rosją

Ankara prowadzi obecnie ostrą grę polityczną, taniec na linie rozpiętej między NATO a Rosją. Przymierze z Rosją kwitnie, jednocześnie Ankara udziela Ukrainie pewnego wsparcia, a Erdoğan pozycjonuje się jako pośrednik między Moskwą a Kijowem. W USA i UE niektórzy politycy wierzą, że Kılıçdaroğlu mógłby sprawić, aby Turcja stała się z powrotem przede wszystkim członkiem NATO i godnym zaufania sojusznikiem. To główny powód, dla którego zwycięstwo Kılıçdaroğlu byłoby mile widziane w Europie i w Waszyngtonie. Chociaż Kılıçdaroğlu wielokrotnie potwierdził, że docenia zalety kooperacji z Władimirem Putinem i pragnie ją utrzymać. Oczekuje się również, że Kılıçdaroğlu tchnie nowe życie w długoterminowe starania Turcji o przystąpienie do Unii Europejskiej.

Kluczową kwestią są relacje Turcja – Stany Zjednoczone, nadwerężone przez wyjątkowo dobrą współpracę Ankary z Kremlem. Podczas kolejnego przesłuchania w Kongresie USA w sprawie sprzedaży Turcji nowych myśliwców F-16V za 20 mld dol. przewodniczący senackiej komisji spraw zagranicznych Robert „Bob” Menendez (demokrata) wyliczył długą listę bardzo poważnych zarzutów wobec Ankary. Zakończył pytaniem: „Jak nazywa się taki kraj?”. Sekretarz Antony Blinken: „Nazwałbym go trudnym sojusznikiem”. W przeddzień wyborów Blinken był bardziej zdecydowany, stwierdzając: „Koniecznie musimy mieć Turcję w NATO”.

To w pełni zrozumiałe, jednak bardzo trudne. Po pierwszej turze prezydent Joe Biden szczerze zareagował na bardzo niewygodną rzeczywistość: „Mam nadzieję… kto wygrał, wygrał. W tej części świata jest wystarczająco dużo problemów”. Otwarcie o problemach z Turcją mówią wybitni eksperci w USA, nie tylko senatorowie jak Menendez. Wspomniany Michael Rubin ocenia, że Turcja zmierza w tym samym kierunku, co Irak Saddama Husajna. Pod presją pełnego bankructwa państwa ratował się zagarnięciem bogatego Kuwejtu. Skończyło się wojną i rujnującą dekompozycją Bliskiego Wschodu. Rubin ostrzega: „Działania Erdoğana są coraz bardziej ekstremalne. Turecka opinia publiczna jest gotowa na agresję. Pytanie tylko, czy celem Turcji będzie Grecja, Cypr, Syria, Irak czy Armenia. Czas, aby Biały Dom i Departament Stanu były gotowe na przygotowywany przez Erdoğana kryzys militarny”.

Być może eksperci straszą. Jednak z budżetu obrony USA siedem miliardów dolarów przeznaczono na zbrojenia dla sojuszników. W tym dwa miliardy – już kolejne środki – na zbrojenia dla Grecji. Na wszelki – turecki – wypadek?

Tekst pochodzi z 21 (1791) numeru „Tygodnika Solidarność”.


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Burza wokół filmu Agnieszki Holland. Prezes PiS zabrał głos z ostatniej chwili
Burza wokół filmu Agnieszki Holland. Prezes PiS zabrał głos

– Film Agnieszki Holland "Zielona granica" ma pokazać nas, jako naród zdziczały, brutalny okrutny, ksenofobiczny, rasistowski - niszcząc tym samym naszą pozycję moralną w oczach świata, którą pokazaliśmy przyjmując miliony emigrantów bez tworzenia obozów – powiedział w sobotę w Szczecinie prezes PiS, wicepremier Jarosław Kaczyński.

Marcin Bąk: Szablą na szablę – bitwa pod Krasnobrodem z ostatniej chwili
Marcin Bąk: Szablą na szablę – bitwa pod Krasnobrodem

Wojna obronna prowadzona przez Polskę w 1939 roku kojarzy się nam przede wszystkim z ogromną dysproporcją techniczną. Z jednej strony nowoczesne, niemieckie jednostki pancerne i zmotoryzowane, poruszające się szybko do przodu, z drugiej zapóźnione technologicznie Wojsko Polskie, usiłujące się im przeciwstawić. Bywały jednak epizody tej kampanii o zaskakującym przebiegu, jak starcie kawalerii pod Krasnobrodem 23 września.

Zełenski: Dziękuję całej Polsce z ostatniej chwili
Zełenski: Dziękuję całej Polsce

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski poinformował w sobotę, że w drodze powrotnej z USA i Kanady do kraju odwiedził Lublin, gdzie wręczył odznaczenia państwowe polskim wolontariuszom. Dziękuję całej Polsce za nieocenione wsparcie - oświadczył.

USA zaniepokojone korupcją na Ukrainie? Wyznaczono specjalnego inspektora z ostatniej chwili
USA zaniepokojone korupcją na Ukrainie? Wyznaczono specjalnego inspektora

Stany Zjednoczone podjęły decyzję o wyznaczeniu specjalnego inspektora, który będzie nadzorował fundusze przyznane Ukrainie – podał Pentagon.

Niemcy znów handlują gazem z Rosji. Niepokojące informacje z ostatniej chwili
Niemcy znów handlują gazem z Rosji. Niepokojące informacje

Znacjonalizowana przez niemiecki rząd jesienią 2022 roku firma gazowa SEFE (dawniej: Gazprom Germania) po raz pierwszy od początku ubiegłorocznego kryzysu energetycznego chce ponownie zacząć wykorzystywać rosyjski gaz skroplony LNG. Stoi to w wyraźnej sprzeczności z celem rządu federalnego, jakim jest uniezależnienie się od dostaw z Rosji – wynika z informacji agencji Bloomberga.

Kaleta: Ta zagrywka wobec Polski może się okazać kosztowna z ostatniej chwili
Kaleta: Ta zagrywka wobec Polski może się okazać kosztowna

Niemcy liczą, że upokorzona Polska zgodzi się na zmiany w unijnym budżecie i ograniczenie swojej suwerenności. Jednak ta zagrywka może okazać się kosztowną i błędną, jeśli Zjednoczona Prawica wygra wybory – twierdzi wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta.

Czy Polska wbrew UE powinna utrzymać zakaz importu zboża z Ukrainy? Zapytano Polaków z ostatniej chwili
Czy Polska wbrew UE powinna utrzymać zakaz importu zboża z Ukrainy? Zapytano Polaków

Czy Polska powinna wbrew UE utrzymywać zakaz wwozu zboża z Ukrainy? – takie pytanie zadała Polakom pracownia SW Research.

Ewelina Lisowska skrytykowana za występ w TVP. Jest odpowiedź piosenkarki z ostatniej chwili
Ewelina Lisowska skrytykowana za występ w TVP. Jest odpowiedź piosenkarki

Piosenkarka Ewelina Lisowska wystąpiła w jednym z koncertów TVP z cyklu "Polskie biesiady". Pod jej wpisem na ten temat zamieszczonym w mediach społecznościowych pojawiły się krytyczne komentarze, na które artystka odpowiedziała.

Euronews: Niemcy najgorszą z największych na świecie gospodarek z ostatniej chwili
Euronews: Niemcy najgorszą z największych na świecie gospodarek

Niemcy są najgorzej radzącą sobie gospodarką z grupy największych rozwiniętych gospodarek na świecie. Zarówno Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jak i Unia Europejska spodziewają się, że gospodarka Niemiec w tym roku skurczy się – pisze serwis euronews.com.

Szef MON: Wojsko Polskie będzie liczyło 300 tys. żołnierzy, to jest możliwe z ostatniej chwili
Szef MON: Wojsko Polskie będzie liczyło 300 tys. żołnierzy, to jest możliwe

Wojsko Polskie będzie liczyło 300 tys. żołnierzy, jest jeden warunek - ten kurs, który przyjął rząd PiS musi być kontynuowany - powiedział w sobotę, podczas wielkiej przysięgi wojskowej na święcie 16. Dywizji Zmechanizowanej na Polach Grunwaldu szef MON Mariusz Błaszczak.

REKLAMA

Wybory w Turcji. „Kto wygrał, wygrał”

Oceniając powierzchownie, turecki elektorat okazał się podzielony prawie na dwie części – na wyborców wielkich miast (zwłaszcza Stambułu, Ankary i Izmiru) oraz na prowincję. Tak to wygląda właśnie na mapie. Wielkomiejski elektorat ciąży ku Zachodowi, dał temu wyraz, wybierając w 2019 r. merów obu tureckich metropolii. Są nimi politycy związani z tureckimi nurtami demokratycznymi i prozachodnimi. Obecne wybory w Turcji to konfrontacja tego miejskiego elektoratu i wciąż silniejszego elektoratu prowincji, który po raz trzeci chce Recepa Tayyipa Erdoğana. [TEKST POWSTAŁ PRZED DRUGĄ TURĄ WYBORÓW PREZYDENCKICH W TURCJI]
Recep Tayyip Erdoğan Wybory w Turcji. „Kto wygrał, wygrał”
Recep Tayyip Erdoğan / fot. Wikimedia Commons/Michał Józefaciuk

W Turcji w pierwszej turze wyborów prezydenckich 14 maja przy frekwencji ponad 88,92 proc. żaden z kandydatów nie zdobył wymaganej większości 50 proc. plus jednego głosu. Erdoğanowi zabrakło bardzo niewiele, głosowało na niego 49,40 proc. wyborców (agencja rządowa Anadolu podaje 49,51 proc.). Kemal Kılıçdaroğlu dostał 44,88 proc., a 5,17 proc. wyborców oddało głos na Sinana Oğana. Rozstrzygająca druga tura wyborów prezydenckich odbędzie się 28 maja.

W parlamencie zdecydowaną większość ma koalicja Erdoğana

W pierwszej turze bez problemu wybrano parlament, który w Turcji nadal będzie przez pięć lat politycznym zapleczem prezydenta. Najpewniej Erdoğana. Takie są ustrojowe konsekwencje modelu prezydencko-parlamentarnego wprowadzonego przez Erdoğana w 2019 r. Wybory do parlamentu wygrała koalicja Sojusz Ludowy, zgrupowana wokół Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP – Adalet ve Kalkınma Partisi), która otrzymała 266 mandatów), ugrupowania Recepa Tayyipa Erdoğana. Do tej koalicji wchodzą także Ruch Nacjonalistyczny (MHP), Partia Dobrobytu (Yeniden Refah) oraz Partia Wielkiej Jedności (BBP). MHP była blisko powiązana z organizacją Szare Wilki, której jednym z celów jest utworzenie wielkiego państwa ludów turańskich od Bałkanów do południowo-zachodnich Chin. Te dwie organizacje łączył przede wszystkim radykalny islamizm oraz ekstremistyczne idee o charakterze nacjonalistyczno-islamskim. Szare Wilki uważano jakiś czas za zbrojne ramię MHP oraz za grupę skrajnie prawicową, choć w latach siedemdziesiątych podejrzewano ją o kontakty z wojskowym wywiadem sowieckim GRU. Działaczem tej organizacji był Mehmet Ali Ağca, który dokonał zamachu na św. Jana Pawła II.
Sojusz Ludowy po wyborach 14 maja ma ponownie znaczną większość, 322 mandaty, w parlamencie liczącym 600 deputowanych. Na Sojusz Ludowy głosowało ponad 49,35 proc. elektoratu. Główna siła opozycyjna, Sojusz Narodu, zdobyła 35 proc. głosów, co dało 213 mandatów. Trzeci blok, opozycyjny Sojusz Pracy i Wolności (m.in. z partią prokurdyjską), zdobył 10,5 proc. głosów i 65 mandatów.

Wyniki pozwalają mówić o zdecydowanym zwycięstwie obozu Erdoğana, choć jego wynik jest nieco niższy niż w 2018 r. (koalicja kierowana przez AKP otrzymała wtedy ok. 52 proc. głosów). Jeśli 28 maja w drugiej turze wygra Kılıçdaroğlu i zostanie prezydentem, będzie miał przeciw sobie parlament, więc raczej nie ma szans, aby spełnił np. jedną ze swoich obietnic – zgodę na przyjęcie Szwecji do NATO. Ratyfikację akcesu do NATO akceptują w głosowaniu parlamenty państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego. W tureckim parlamencie znacznie przeważa koalicja Erdoğana, więc wątpliwe, aby akces Szwecji został ratyfikowany.

Erdoğan po raz trzeci?

Rezultat wyborów prezydenckich w pierwszej turze w pozycji faworyta stawia Erdoğana. Choć nie uzyskał wymaganych 50 proc. plus jednego głosu, uzyskał kilkuprocentową przewagę nad Kılıçdaroğlu. O silnym i legalnym mandacie politycznym dotychczasowego prezydenta świadczą bardzo wysoka frekwencja wyborcza, brak rażących incydentów oraz transparentny proces liczenia głosów, który nie dał opozycji żadnej okazji do legalnego kwestionowania wyników i organizowania ulicznych protestów.

Wielu ekspertów w USA uważa, że obecne wybory w Turcji są wolne, ale niesprawiedliwe. Jednym z sukcesów Erdoğana jest właśnie owa legalność pierwszej tury wyborów. Dyktator nie musiał uciekać się do łamania prawa, większość parlamentarną zdobył w uczciwym głosowaniu. Może będzie mógł mówić, że jego też wybrał naród, tak jak Niemcy Hitlera w 1932 roku?

Sunnita kontra alawita?

Ostateczne wyniki wyborów w Turcji przyniesie dopiero druga tura 28 maja. Z dużym prawdopodobieństwem Kılıçdaroğlu nie może liczyć na jej wygranie. Nazywany jest w Turcji „drugim Gandhim”, co samo w sobie jest dla niego złowróżbne – Turcja w swojej tożsamości nie ma wielkiego zrozumienia dla takiej antyprzemocowej opcji politycznej. Ani dla sekularystycznej, antyosmańskiej charyzmy Kılıçdaroğlu. Przecież Mustafa Kemal Atatürk, choć też antyosmański sekularysta, jednak nową Turcję budował na agresji i bezwzględności. Kılıçdaroğlu odwołuje się do kemalizmu, w niczym nie przypominając Atatürka. Na Zachodzie zyskał uznanie i sympatię, ponieważ w jego programie nie ma np. śladu dążenia do „neutralizacji” – wymordowania – kilkunastomilionowej mniejszości kurdyjskiej. Za to są zapowiedzi odrodzenia demokracji i poszanowania prawa. Jednak to mu nie zagwarantuje prezydentury w głosowaniu 28 maja. 14 maja nie zdobył większości w parlamencie, zdobyła ją koalicja polityczna stworzona przez Erdoğana, ku satysfakcji głębokiej tureckiej prowincji, choć nie tylko. Nieoficjalnym głębokim programem koalicji Erdoğana jest obrona sunnizmu przed alawitami. Jak wspomniałam – Kılıçdaroğlu jest alawitą.

Wsparcie od Putina

Rezultat w wyborach parlamentarnych konsoliduje i wzmacnia obóz władzy zgromadzony wokół obecnego prezydenta i ogromnie zwiększa jego szanse na ponowny wybór. Sam Erdoğan musi wystartować w drugiej turze tylko dlatego, że i on sam, i jego ekipa wyjątkowo nieudolnie zachowali się po dramatycznym trzęsieniu ziemi na początku lutego, które spowodowało śmierć ponad 50 tys. osób. Co najmniej setki tysięcy straciły dach nad głową i rodzinne dorobki.

Bardzo zła sytuacja gospodarcza kraju ma zdecydowanie mniejsze znaczenie. Wybitny ekspert bliskowschodni Atlantic Council Michael Rubin ocenia, że rządząca dotychczas ekipa swoją wygraną zawdzięcza umiejętności chwilowego ustabilizownia kryzysu gospodarczego w okresie przedwyborczym. Tu Rubin wymienia efekt napływu znaczącego kapitału z zagranicy, szczególnie z Rosji, a także z Chin. Dzięki temu możliwe było ostatnie rozbudowanie transferów socjalnych oraz sugestywne przedstawienie w mediach osiągnięć dwóch dekad rządów Erdoğana. Zwłaszcza w mediach społecznościowych. Duże znaczenie miał zrealizowany w pierwszych dniach maja gest Putina – przesunięcie na rok 2024 bieżących płatności obciążających stronę turecką za gaz od Gazpromu. Kwota na razie wynosi 600 mln dol., lecz stanowiła znaczną presję na bieżące płatności z (pustego) budżetu. Kreml do tego ujawnił, że możliwe są dalsze przesunięcia płatności za dostarczany gaz, gdyż gazowy kontrakt rosyjsko-turecki przewiduje możliwość zawieszenia opłat do wartości 4 mld dol. Rosyjska decyzja została mocno nagłośniona w tureckich mediach rządowych.

O ile nie wydarzy się coś w ostatniej chwili, powszechnie oczekuje się, że Erdoğan rozpocznie bezprecedensową trzecią dekadę władzy po wygraniu drugiej tury. 69-letni przywódca emanował pewnością siebie kilka dni temu, gdy przemawiał do tłumów zgromadzonych przed swoją „kwaterą”, siedzibą krajową AKP w Ankarze. – To nasz naród i kraj zwyciężyły w tych wyborach. Nie jesteśmy jak ci, którzy próbowali oszukać ludzi, prawdopodobnie po raz ostatni, twierdząc, że są wiele mil przed nami w wyścigu wyborczym – oświadczył Erdoğan, najzupełniej pewny, że wygra 28 maja w drugiej turze.

Porażka koalicji opozycyjnej

Dużo niższe od spodziewanego było poparcie dla Kılıçdaroğlu i jego koalicji. Sondaże przedwyborcze wskazywały, że może on liczyć nawet na prezydenturę już w pierwszej turze. Jeśli chodzi o wybory parlamentarne, dużym wyzwaniem okazała się konieczność godzenia ogromnych różnic pomiędzy poszczególnymi partiami i sprofilowanie programu atrakcyjnego jednocześnie dla wyborców nacjonalistycznych i liberalnych. Druga tura wyborów prezydenckich dla Kılıçdaroğlu będzie trudniejsza, ponieważ obciąża ją o wiele słabszy, niż zapowiadano, wynik pierwszej tury, co zwiększy szanse Erdoğana. Na jego korzyść przemawiają także – obok atutów urzędującego prezydenta – aura sukcesu odniesionego 14 maja.

Taniec na linie – między NATO a Rosją

Ankara prowadzi obecnie ostrą grę polityczną, taniec na linie rozpiętej między NATO a Rosją. Przymierze z Rosją kwitnie, jednocześnie Ankara udziela Ukrainie pewnego wsparcia, a Erdoğan pozycjonuje się jako pośrednik między Moskwą a Kijowem. W USA i UE niektórzy politycy wierzą, że Kılıçdaroğlu mógłby sprawić, aby Turcja stała się z powrotem przede wszystkim członkiem NATO i godnym zaufania sojusznikiem. To główny powód, dla którego zwycięstwo Kılıçdaroğlu byłoby mile widziane w Europie i w Waszyngtonie. Chociaż Kılıçdaroğlu wielokrotnie potwierdził, że docenia zalety kooperacji z Władimirem Putinem i pragnie ją utrzymać. Oczekuje się również, że Kılıçdaroğlu tchnie nowe życie w długoterminowe starania Turcji o przystąpienie do Unii Europejskiej.

Kluczową kwestią są relacje Turcja – Stany Zjednoczone, nadwerężone przez wyjątkowo dobrą współpracę Ankary z Kremlem. Podczas kolejnego przesłuchania w Kongresie USA w sprawie sprzedaży Turcji nowych myśliwców F-16V za 20 mld dol. przewodniczący senackiej komisji spraw zagranicznych Robert „Bob” Menendez (demokrata) wyliczył długą listę bardzo poważnych zarzutów wobec Ankary. Zakończył pytaniem: „Jak nazywa się taki kraj?”. Sekretarz Antony Blinken: „Nazwałbym go trudnym sojusznikiem”. W przeddzień wyborów Blinken był bardziej zdecydowany, stwierdzając: „Koniecznie musimy mieć Turcję w NATO”.

To w pełni zrozumiałe, jednak bardzo trudne. Po pierwszej turze prezydent Joe Biden szczerze zareagował na bardzo niewygodną rzeczywistość: „Mam nadzieję… kto wygrał, wygrał. W tej części świata jest wystarczająco dużo problemów”. Otwarcie o problemach z Turcją mówią wybitni eksperci w USA, nie tylko senatorowie jak Menendez. Wspomniany Michael Rubin ocenia, że Turcja zmierza w tym samym kierunku, co Irak Saddama Husajna. Pod presją pełnego bankructwa państwa ratował się zagarnięciem bogatego Kuwejtu. Skończyło się wojną i rujnującą dekompozycją Bliskiego Wschodu. Rubin ostrzega: „Działania Erdoğana są coraz bardziej ekstremalne. Turecka opinia publiczna jest gotowa na agresję. Pytanie tylko, czy celem Turcji będzie Grecja, Cypr, Syria, Irak czy Armenia. Czas, aby Biały Dom i Departament Stanu były gotowe na przygotowywany przez Erdoğana kryzys militarny”.

Być może eksperci straszą. Jednak z budżetu obrony USA siedem miliardów dolarów przeznaczono na zbrojenia dla sojuszników. W tym dwa miliardy – już kolejne środki – na zbrojenia dla Grecji. Na wszelki – turecki – wypadek?

Tekst pochodzi z 21 (1791) numeru „Tygodnika Solidarność”.



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe