Święto Ofiarowania Pańskiego i Dzień Życia Konsekrowanego

Przed 1969 r. na Zachodzie święto Ofiarowania Pańskiego znane było jako Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Po soborze zmieniono nazwę, żeby ukazać chrystocentryczne znaczenie uroczystości. W Polsce od gromnic święconych tego dnia przyjęła się nazwa „Matki Boskiej Gromnicznej”.
Ofiarowanie Jezusa w Świątyni
Święto Ofiarowania Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu. Jest to pamiątka ofiarowania Pana Jezusa w świątyni jerozolimskiej i dokonania przez Matkę Bożą obrzędu oczyszczenia.
Według Ewangelii Jezus, zgodnie z prawem żydowskim, jako pierworodny syn był ofiarowany Bogu w świątyni jerozolimskiej. Wtedy też starzec Symeon wypowiedział proroctwo nazywając Jezusa „światłem na oświecenie pogan i chwałą Izraela”. Dlatego święto to jest bogate w symbolikę światła.
Na pamiątkę ocalenia pierworodnych synów Izraela podczas niewoli egipskiej każdy pierworodny syn u Żydów był uważany za własność Boga. Dlatego czterdziestego dnia po jego urodzeniu należało zanieść syna do świątyni w Jerozolimie, złożyć go w ręce kapłana, a następnie wykupić za symboliczną opłatą. Równocześnie z obrzędem ofiarowania i wykupu pierworodnego syna łączyła się ceremonia oczyszczenia matki dziecka. Z tej okazji matka była zobowiązana złożyć ofiarę z baranka, a jeśli jej na to nie pozwalało zbyt wielkie ubóstwo – przynajmniej ofiarę z dwóch synogarlic lub gołębi. Fakt, że Maryja i Józef złożyli synogarlicę, świadczy, że byli bardzo ubodzy.
Jedno z najstarszych świąt chrześcijańskich
Święto Ofiarowania Pana Jezusa należy do najdawniejszych, gdyż było obchodzone w Jerozolimie już w IV w., a więc zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa wieki później pojawiło się również w Kościele zachodnim. W Jerozolimie odbywały się – zazwyczaj nocą – uroczyste procesje ze świecami.
Według podania, procesja z zapalonymi świecami była znana w Rzymie już w czasach papieża św. Gelazego w 492 r. Od X w. upowszechnił się obrzęd poświęcania świec, których płomień symbolizuje Jezusa – Światłość świata, Chrystusa, który uciszał burze, był, jest i na zawsze pozostanie Panem wszystkich praw natury. Momentem najuroczystszym apoteozy Chrystusa jako światła, który oświeca narody, jest podniosły obrzęd Wigilii Paschalnej – poświęcenie paschału i przepiękny hymn Exsultet.
W Rzymie w tym dniu odbywała się najstarsza maryjna procesja, której uczestnicy nieśli zapalone świece.
Prawdopodobnie ta procesja do największego sanktuarium rzymskiego – bazyliki Matki Bożej Większej – nadała świętu Pańskiemu charakter maryjny, który z wolna zaczął przeważać. Przypuszcza się, że już w VI w. celebrowano je w Konstantynopolu, w którym zwrócono też większą uwagę na maryjny charakter święta.
Od X w. – jak już wspomnieliśmy – pojawia się obrzęd poświęcenia świec, który jeszcze podkreśla i ubogaca symbolikę światła. Nawiązuje ona bezpośrednio do wielkanocnego paschału, który wyraża zwycięstwo nad śmiercią, grzechem i szatanem. Ofiarowanie Jezusa oznacza początek nowego przymierza i nowego kapłaństwa, w którym Syn Boży sam jest Świątynią, Kapłanem i Ofiarą. Treść tego święta podkreśla zamierzoną przez Boga powszechność zbawienia, które ma objąć nawet pogan.
Matki Bożej Gromnicznej
W Polsce święto ma charakter zdecydowanie maryjny – stąd nazywane jest świętem Matki Bożej Gromnicznej. Nazwa pochodzi od gromów, przed którymi strzec miały stawiane podczas burzy w oknach zapalone świece.
W kościele dokonuje się poświecenia gromnic przyniesionych przez wiernych. Liturgię tego święta rozpoczyna obrzęd błogosławienia świec i procesja z nimi na uroczyste sprawowanie Eucharystii. Kapłan wypowiada słowa modlitwy, w której prosi, aby „wszyscy, którzy zgromadzili się w tej świątyni z płonącymi świecami, mogli kiedyś oglądać blask chwały Chrystusa”.
Gromnice te, jak wskazuje stara modlitwa na ich poświęcenie, miały być wykonane z pszczelego wosku. W różnych regionach były one różnie przystrajane. Podczas Mszy trzymano je zapalone, często starano się je z tym poświęconym ogniem donieść do domu. Tam gospodarz błogosławił nimi dobytek, a dymem robił krzyżyk nad drzwiami i oknami, modląc się o ochronę przed wszelkimi niebezpieczeństwami.
Na znak zawierzenia Maryi w czasie klęsk, szczególnie podczas burzy, w domach i gospodarstwach, również zapala się gromnice. Jako gromnice służą też świece chrzcielne, kiedy to w życie nowo ochrzczonej osoby wkracza światło wiary, która prowadzi przez życie. Pobłogosławione 2 lutego świece podaje się też umierającym.
Ze świętem Matki Bożej Gromnicznej kończy się w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek – kończy się tradycyjny (a nie liturgiczny – ten skończył się świętem Chrztu Pańskiego) okres Bożego Narodzenia. Święto zamyka więc cykl uroczystości związanych z objawieniem się światu Słowa Wcielonego. Liturgia po raz ostatni w tym roku ukazuje nam Chrystusa-Dziecię.
- Rusza proces beatyfikacyjny byłego dziekana Kolegium Kardynalskiego
- Ksiądz z Jordanii: czekamy na wspólne świętowanie Wielkanocy
- "Historia jest nauczycielką życia". Bp Lityński na 80. rocznicę zagłady więźniów KZL Sonnenburg
- Otwarto proces beatyfikacyjny polskiego jezuity
- Bp Okroj do konsekrowanych: ważniejsze od dawania mądrych rad, jest życie zgodne z przekonaniami
Dzień Życia Konsekrowanego
2 lutego przypada w Kościele katolickim także Dzień Życia Konsekrowanego, który ustanowił w 1997 r. papież św. Jan Paweł II, stwarzając okazję do głębszej refleksji całego Kościoła nad darem życia poświęconego Bogu. Siostry i bracia zakonni, a także członkowie instytutów świeckich, stowarzyszeń życia apostolskiego, pustelnicy, dziewice i wdowy podobnie jak Jezus w świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu.
Tradycyjnie 2 lutego w kościołach w Polsce odbywa się zbiórka na potrzeby zakonów klauzurowych.
W Polsce żyje obecnie niemal 30 tys. osób konsekrowanych
Większość z nich, ponad 15 tys., to siostry zakonne w zgromadzeniach czynnych. Jest też niemal 10 tys. zakonników – kapłanów i braci zakonnych. W klasztorach kontemplacyjnych modli się ok. 1200 mniszek. Osoby konsekrowane w Polsce to również ponad tysiąc członków (głównie członkiń) instytutów świeckich, ponad 400 dziewic konsekrowanych i ponad 400 wdów (w tym jeden wdowiec). Życiem pustelniczym żyje ok. 20 pustelników. 2 lutego, w święto Ofiarowania Pańskiego, Kościół obchodzi Światowy Dzień Życia Konsekrowanego.
Zgromadzenia żeńskie czynne
W zgromadzeniach żeńskich czynnych żyje w Polsce ponad 15 tys. sióstr. Według danych Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych z 31 grudnia 2024 r. w Polsce obecnych jest 110 żeńskich zgromadzeń czynnych. Żyje w nich 14871 profesek wieczystych, 353 sióstr po ślubach czasowych, 66 nowicjuszek i 69 postulantek. Liczba domów tych zgromadzeń wynosi w sumie 1926.
1663 polskie siostry pracują zagranicą: 463 na misjach, 260 na Wschodzie i 940 w innych krajach.
Mniszki
W klasztorach kontemplacyjnych w Polsce jest prawie 1200 mniszek. Większość przełożonych tych klasztorów ( 82) zrzeszona jest w Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych. W 2024 r. w 82 domach klasztorów należących do konferencji żyło w sumie 1156 mniszek – 1068 profesek wieczystych, 60 profesek czasowych, 15 nowicjuszek i 13 postulantek. W minionym roku w klasztorach było też 29 aspirantek, choć Konferencja nie dolicza ich do ogólnej liczby mniszek. Średnia wieku mniszek w Polsce wynosi 57,8 lat.
6 klasztorów kontemplacyjnych w Polsce nie należy do KPŻKK. Żyje w nich ok. 38 mniszek.
Zgromadzenia męskie
Obecnie dostępne dane dotyczące liczby zakonników w Polsce odnoszą się do grudnia 2023 r. W Polsce było wówczas 9455 zakonników, z czego w kraju przebywało i pracowało 7333 z nich (6072 kapłanów, 889 braci zakonnych, 372 kleryków), a za granicą 2122 (2002 kapłanów, 93 braci zakonnych).
Do tego trzeba doliczyć 74 postulantów (w tym 58 z Polski i 16 obcokrajowców), 85 nowicjuszy pierwszego roku (w tym 60 z Polski i 25 obcokrajowców), 29 nowicjuszy drugiego roku (w tym 17 z Polski i 12 obcokrajowców).
Są to zakonnicy z 59 rodzin zakonnych, ale w 78 jednostkach. W ostatnim czasie z Polski odeszli Marianiści, a w ramach KWPZM zaczęli swoją obecność formalnie Kameduli i Legioniści Chrystusa. Dodatkowo 8 rodzin zakonnych, często na prawach diecezjalnych lub jako stowarzyszenie wiernych, nie należy do KWPZM: Apostołowie Jezusa Ukrzyżowanego, Bracia Chrystusa Cierpiącego, Instytut Dobrego Pasterza, Bracia Miłosiernego Pana, Mali Bracia Baranka, Mali Bracia Jezusa oraz Słudzy Ducha Pocieszyciela.
Instytuty świeckie
Do instytutów świeckich w Polsce należy ponad tysiąc osób. Krajowa Konferencja Instytutów Świeckich zrzesza dziś 32 instytuty, w tym jeden męski. Oprócz tego jest jeszcze w Polsce kilka instytutów (poniżej 10), które nie należą do konferencji.
Wśród członków instytutów ok. 900 osób złożyło śluby wieczyste, ok. 100 – czasowe a ok. 30 jest w formacji wstępnej.
Indywidualne formy życia konsekrowanego
Obecnie żyją w Polsce 443 dziewice konsekrowane. W 2024 r. miały miejsce 14 konsekracje dziewic w 10 diecezjach. Zmarły 2 osoby.
Jeśli chodzi o stan wdów – jest ich obecnie 424, w tym jeden wdowiec. W ubiegłym roku 6 osób należących do tego stanu zmarło. W 2024 r. odbyło się 17 konsekracji wdów w 8 diecezjach.
Życiem pustelniczym w Polsce żyje ok. 20 osób. Po ślubach wieczystych pustelniczych jest 11 pustelnic. W ubiegłym roku odbyła się jedna wieczysta profesja pustelnicza – w diecezji opolskiej.
maj, mp