10 lat Inicjatywy Trójmorza - wydanie specjalne "Tygodnika Solidarność"

Czy do Trójmorza przystąpią Albania i inne państwa Bałkanów Zachodnich? Które kraje i regiony świata wykazują zainteresowanie współpracą z tą inicjatywą i czy należy powołać jej sekretariat? O tym, a także o efektywności i planach rozwoju Inicjatywy Trójmorza po dziesięciu latach jej funkcjonowania, o współpracy gospodarczej i polityce bezpieczeństwa Europy Środkowej, o dziedzictwie prezydenta Lecha Kaczyńskiego oraz o współpracy z NSZZ „Solidarność” mówi prezydent RP Andrzej Duda w rozmowie z Adamem Chmieleckim i Michałem Ossowskim, redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność”. 

Prezentujemy fragmenty wywiadu opublikowanego w całości w najnowszym wydaniu specjalnym „Tygodnika Solidarność” poświęconym Inicjatywie Trójmorza oraz historii, tożsamości i przyszłości Europy Środkowej. Jubileuszowy 10 Szczyt Inicjatywy Trójmorza organizowany przez Kancelarię Prezydenta RP odbywa się 28 i 29 kwietnia w Warszawie.

– W tym roku mija 10 lat od powstania Inicjatywy Trójmorza. Był Pan jednym z „ojców założycieli” tego projektu. Jaka jest Pana ocena tego dziesięciolecia?

– Inicjatywa Trójmorza to formuła zrzeszająca teraz już trzynaście państw Europy Środkowo-Wschodniej, które są częścią Unii Europejskiej, a których celem jest ścisła współpraca w zakresie energetyki i infrastruktury. Oczekiwania stawiane przed Inicjatywą Trójmorza w dużej mierze zostały spełnione. Natomiast czy Trójmorze zrealizowało swoje cele w całości? Absolutnie nie. Współpraca Trójmorza jest już dobrze rozwinięta, ale to jest swego rodzaju never ending story. Zawsze będzie potrzeba chociażby kolejnej rozbudowy i modernizacji infrastruktury.

Mam nadzieję, że współpraca między państwami Trójmorza będzie się utrzymywała przez dziesięciolecia. To jest projekt na dekady. Jego niezwykłą przydatność pokazały chociażby ostatnie lata, kiedy dla naszej części Europy pojawiły się realne zagrożenia i konieczność ratowania się – to słowo jest tu adekwatne – w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Mówię tu na przykład o sytuacjach, kiedy Rosja zakręciła kurek z gazem Polsce i innym państwom.

Wtedy udało się zaradzić tej sytuacji między innymi dzięki współpracy państw Trójmorza, dzięki zbudowaniu interkonektorów gazowych między Polską a Litwą oraz Polską a Słowacją, dzięki gazociągowi Baltic Pipe i zwiększeniu przepustowości gazoportu w Świnoujściu. Udało się zaspokoić zapotrzebowanie na energię polskiej gospodarki, polskiego przemysłu. Ten wielki test udało się zdać właśnie dzięki inwestycjom zrealizowanym w ramach współpracy państw Trójmorza. To jest tylko jeden z wielu przykładów, kiedy Trójmorze pokazało swoją efektywność.

– Czy właśnie takie były założenia tej inicjatywy u jej początków? Jak Pan pamięta te początki?

– Wszystko zaczęło się od moich spotkań z ówczesną prezydent Chorwacji panią Kolindą Grabar-Kitarović i trochę takich żartobliwych rozmów, że trzeba ułatwić dojazd Polakom na wakacje do Chorwacji przez Czechy, Austrię, Węgry, Słowenię. Pamiętam nasze spotkanie we wrześniu 2015 roku w Willi Decjusza w Krakowie. Było to tuż po wakacjach, więc czuliśmy dosłownie potrzebę zbudowania dróg szybkiego ruchu na całej długości tych tras. Natomiast na poważnie mówiliśmy właśnie o budowie połączeń gazowych, o spięciu naszego gazoportu w Świnoujściu z pływającym gazoportem chorwackim na wyspie Krk i zbudowaniu siatki połączeń gazowych w naszej części Europy w północy na południe. I ten rozwój dróg w ostatniej dekadzie jest rzeczywiście spektakularny i to podkreślają wszyscy, którzy do Polski przyjeżdżają. Praktycznie do wszystkich zakątków Polski można swobodnie i wygodnie podróżować, dotyczy to zarówno nas, Polaków, jak i turystów z zagranicy, i to jest wielkie osiągnięcie ostatnich lat.

– Panie Prezydencie, jeśli podsumowujemy dekadę Inicjatywy Trójmorza, to mam wrażenie, że jednym jej z sukcesów jest to, że oprócz promocji samej idei współpracy udało się przejść do fazy realizacji konkretnych projektów. Czy Pan się z tym zgadza?

– Ideę Trójmorza trzeba cały czas promować. W tej współpracy nie chodzi tylko o przystępowanie do Inicjatywy Trójmorza kolejnych państw. Tutaj, jeżeli chodzi o pełne członkostwo, nie jest to takie proste. Trzeba być członkiem Unii Europejskiej i tutaj widzimy, że wszystkie państwa Europy Centralnej, które są w Unii, są już także w Inicjatywie Trójmorza. Są też państwa, które aplikują do Unii Europejskiej i osobiście bardzo mnie cieszy, że te państwa bardzo często jako taki etap wstępny tego procesu traktują wejście do Inicjatywy Trójmorza na zasadzie państwa stowarzyszonego. Te aspiracje kolejnych państw pokazują również sukces Inicjatywy Trójmorza w ramach Unii Europejskiej.

Dziś status państwa zaangażowanego we współpracę trójmorską właśnie na zasadzie stowarzyszonej mają Ukraina i Mołdawia, ale o tym samym rozmawiają Albania i inne kraje Bałkanów, które aspirują do Unii Europejskiej. Chętnych jest coraz więcej. Co bardzo ważne, to promowanie współpracy trójmorskiej odbija się echem na świecie, mamy coraz większe zainteresowanie partnerów ze świata.

To już nie tylko Stany Zjednoczone, które są partnerem strategicznym od samego początku, i Japonia, która w międzyczasie stała się partnerem strategicznym, ale także szereg innych państw, na przykład kraje Zatoki Perskiej, interesujące się rynkiem w Europie, który ma około 120 milionów konsumentów i na którym przewiduje się wzrost PKB o około 35% w perspektywie do 2030 roku. To jest bardzo zachęcające inwestycyjnie. W ostatnich dniach nawet Hiszpania zgłosiła chęć otrzymania statusu partnera strategicznego Inicjatywy. O taki status ubiega się też Turcja. To pokazuje szerokie zainteresowanie współpracą z naszym regionem.

– Panie Prezydencie, pojawiają się głosy, że aby ten format dalej się rozwijał, jest potrzebna jakaś forma jego instytucjonalizacji, może powołania stałego sekretariatu. Co Pan sądzi o takim kierunku rozwoju?

– Byłoby to przydatne w tym kontekście, że Inicjatywa Trójmorza ogniskuje coraz większe zainteresowanie, pojawia się coraz większa potrzeba kontaktu z tym formatem, tak jak mówiłem, także spoza Europy.

Byłoby dobrze, gdy jakaś rozpoznawalna, nawet niewielka komórka organizacyjna istniała i przez nią można by nawiązać kontakt, „zakotwiczyć” się przy Inicjatywie Trójmorza. Tym bardziej że współpraca w ramach Trójmorza to nie tylko szczyty z udziałem prezydentów.

To także spotkania w innych gronach, na przykład w marcu po raz kolejny gościłem na Samorządowym Kongresie Trójmorza w Lublinie. To również spotkania biznesowe. Mam nadzieję, że w przyszłości współpraca w ramach Trójmorza będzie się także rozwijała na poziomie rządów, a więc spotkań premierów i ministrów odpowiadających za poszczególne obszary. Nie mam żadnych wątpliwości, że taka współpraca może przynieść ogromne efekty rozwojowe.

– Czego w takim razie możemy oczekiwać po jubileuszowym, 10. szczycie Inicjatywy Trójmorza, który odbędzie się pod koniec kwietnia w Warszawie? Czy podsumowania pierwszej dekady, czy także pewnego nowego impulsu na kolejne lata współpracy?

– Absolutnie będziemy wychodzili w przyszłość. Będziemy mieli nowych gości, co mnie bardzo cieszy. Tak jak podkreślałem, bardzo wiele państw jest zainteresowanych różnymi formami szeroko pojętej współpracy. Jeśli chodzi o aspiracje państw na poziomie partnerów stowarzyszonych, rozmawiamy z Albanią i innymi państwami Bałkanów. Będzie wiele rozmów, będziemy szukali nowych form współpracy, ale też pracowali nad kontynuacją już realizowanych projektów.

Całość rozmowy z prezydentem Andrzejem Dudą w wydaniu specjalnym „Tygodnika Solidarność” pt. „10 lat Trójmorza” dostępnym w salonach prasowych sieci Empik, Kolporter i Garmond Press. To 104 strony w całości poświęcone historii, tożsamości i przyszłości Inicjatywy Trójmorza i całego regionu Europy Środkowej w kontekście m.in. kwestii bezpieczeństwa, geopolityki i energetyki oraz bieżącej współpracy państw i narodów w tym regionie.

Swoją ocenę dziesięciolecia Inicjatywy Trójmorza prezentuje także była prezydent Chorwacji i druga, obok prezydenta Dudy, inicjatorka tego projektu Kolinda Grabar-Kitarović. W ekskluzywnym wywiadzie przeprowadzonym przez Barbarę Andrijanić polityk mówi m.in., że powrót Donalda Trumpa na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych może ożywić Trójmorze.

Trójmorze okiem ekspertów – Europa, USA, Rosji, Chiny

W wydaniu specjalnym „Tygodnika Solidarność” znajdują się także analizy stanu obecnego i prognozy przyszłości relacji transatlantyckich – co zrobi Donald Trump i Unia Europejska? Jaką strategię wobec Europy Środkowej przyjęły Chiny? Jak ograniczyć wpływy Rosji w regionie?

Ponadto w wydaniu m.in. przedstawiamy doświadczenia historyczne, które mogą stanowić fundamenty współpracy w regionie: dynastię Jagiellonów, Rzeczpospolitą Obojga Narodów i Konstytucję 3 Maja, współpracę przedstawicieli Kościoła katolickiego w bloku sowieckim oraz środowisk opozycji antykomunistycznej. Dobry przykład wspólnoty doświadczeń historycznych w tym okresie stanowi „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej” przyjęte przez I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” w 1981 roku.

Partnerem wydania specjalnego „Tygodnika Solidarność” jest Instytut Międzymorza.