Zmiany w Kodeksie pracy. 15 wniosków Prezydium NSZZ „Solidarność”

Chodzi o implementację dwóch dyrektyw – jednej z dnia 20 czerwca 2019 r. (2019/1152) w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej; i drugiej – także z dnia 20 czerwca 2019 r. (2019/1158) w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Druga dyrektywa uchyla również dyrektywę 2010/18/UE.

Projekt ustawy nowelizacyjnej zawiera bardzo liczne propozycje zmian przepisów rozszerzających dotychczasowy zakres rozwiązań, które dotyczą praw pracowników. Po pierwsze chodzi o uprawnienia do informacji odnoszących się do warunków zatrudnienia pracowników, a po drugie o ich uprawnienia rodzicielskie i opiekuńcze.

Zgodnie z obowiązującą procedurą w przygotowaniach projektu ustawy w ramach obowiązkowych konsultacji uczestniczyły: centrale związków zawodowych – NSZZ „Solidarność”, OPZZ i Forum Związków Zawodowych – największe organizacje pracodawców, środowiska i placówki naukowe oraz zainteresowane ministerstwa.

Projekt ustawy skierowany do pierwszego czytania zawiera wyczerpujące uzasadnienie tego projektu ustawy oraz zestawienie wyników wspomnianych konsultacji.

Udział NSZZ „Solidarność” w konsultacjach projektu ustawy

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawiło 15 marca 2022 r. opinię Związku o tym projekcie w decyzji nr 32/22. Prezydium uznało, że zaproponowany w projekcie ustawy nowelizacyjnej sposób implementacji obu wymienionych dyrektyw „co do zasady, zasługuje na pozytywną ocenę”.

W kwestii konkretnych rozwiązań szczegółowych Prezydium przekazało w swojej opinii 15 wniosków. Niektóre z tych wniosków zostały uwzględnione, do wniosków odrzuconych będzie można wrócić w pracach sejmowej Komisji po pierwszym czytaniu.
NSZZ „Solidarność” uznaje, że zaproponowana w projekcie ustawy nowelizacyjnej regulacja uzależniająca maksymalną długość okresu, na który może być zawarta umowa o pracę na okres próbny, od długości okresu, na który strony zamierzają zawrzeć umowę na czas określony, nie spełni zakładanych celów społecznych.

Nie wydaje się konieczne określenie w art. 9413 dotyczącym szkoleń, wg którego szkolenia powinny odbywać się w czasie pracy „w miarę możliwości”, co otwiera furtkę do szkoleń w czasie wolnym pracownika.

Niekorzystne rozwiązania dla pracowników

Wątpliwości budzi proponowana przez rząd regulacja pięciodniowego urlopu opiekuńczego, który ma być bezpłatny. Będzie to zniechęcać pracowników do korzystania z tego uprawnienia. Pracownicy, aby nie stracić dochodu, będą w pierwszej kolejności korzystać ze zwolnienia lekarskiego i prawa do zasiłku opiekuńczego oraz urlopu wypoczynkowego. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zaproponowało, aby przyznać pracownikom korzystającym z urlopu opiekuńczego prawo do wynagrodzenia bądź prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Podobne wątpliwości dotyczą proponowanego prawa pracownika do zwolnienia od pracy w pilnych sprawach rodzinnych, tzw. zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin. Propozycja, aby pracownik za czas tego zwolnienia otrzymywał połowę wynagrodzenia, nie będzie stanowić zachęty do korzystania z tego uprawnienia.

W projektowanym art. 173 § 4 k.p. zbyt sztywno został ujęty termin złożenia wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego.
Wnioski 8 i 9 dotyczą dokładniejszego sformułowania przepisów, żeby nie było wątpliwości interpretacyjnych kilku proponowanych przepisów. Proponowane przepisy są w tych przypadkach „nieostre”.

Art. 18 dyrektywy 2019/1152 i art. 12 dyrektywy 2019/1158 nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia niezbędnych środków, w tym przerzucenia ciężaru dowodu na pracodawcę. Propozycja dodania do Kodeksu pracy stosownego przepisu (proponowany art. 183) ma zapewnić, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących na podstawie przepisów Kodeksu pracy nie może być podstawą negatywnych konsekwencji dla pracownika. Jednak ten przepis nie stanowi tego, że ciężar dowodu dotyczy pracodawcy. Stosowne unormowania znajdą się w art. 177 § 41 k.p. („w przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 2 i § 4, pracodawca udowadnia, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę kierował się obiektywnymi powodami”). Zakres przepisu nie obejmuje np. wniosku o elastyczną organizację pracy opiekuna.

Wniosek 13 dotyczy art. 183f § 3 Kodeksu pracy przewidującego, że roszczenie o zasądzenie odszkodowania ma być w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Nie można tego uznać za odstraszającą sankcję dla pracodawcy, co nie odpowiada art. 19 dyrektywy 2019/1152 stanowiącemu, że państwa członkowskie ustanawiają przepisy o sankcjach skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających.

Wniosek 14 pozytywnie ocenia wprowadzenie obowiązku uzasadniania oraz konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony. Brakuje jednak instrumentów gwarantujących pracownikom przywrócenie do pracy. W przypadku umów o pracę na czas określony może okazać się, że termin, do którego umowa o pracę miała trwać, minie. Należałoby rozważyć dopuszczalność przywrócenia pracownika do pracy na okres równoważny okresowi od rozwiązania umowy o pracę do terminu, do którego umowa miała obowiązywać.

Wniosek 15 odnosi się do zmian zawartych w art. 2 dotyczącym Ustawy o Policji, art. 3 dotyczący Straży Granicznej, art. 5 dotyczący Państwowej Straży Pożarnej i innych służb mundurowych. Są wątpliwości, czy będzie ich obejmowała ochrona w przypadku wykorzystania urlopu opiekuńczego lub wnioskowania o niego. Z projektu nie wynika, czy funkcjonariusze objęci zostaną ochroną przed retorsjami za wnioskowanie o udzielenie takiego urlopu.

Projekt ustawy nowelizującej Kodeks pracy jest bardzo obszerny, liczy, bez uzasadnienia oraz załączników, 109 stron. Wpłynął do Sejmu 11 stycznia br. i już następnego dnia został skierowany do pierwszego czytania. Po pierwszym czytaniu zostanie skierowany do komisji sejmowych, przede wszystkim do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej.

Prace nad ustawą implementującą do polskiego porządku prawnego dwóch ważnych dyrektyw unijnych są o kilka miesięcy opóźnione. Według przepisów unijnych powinny zostać zakończone w sierpniu 2022 r.

Tekst pochodzi z 4 (1774) numeru „Tygodnika Solidarność”.