Święci Cyryl i Metody – patroni Europy, Apostołowie Słowian

Cyryl i Metody – Apostołowie Słowian, twórcy alfabetu słowiańskiego i tłumacze tekstów liturgicznych, zwani Braćmi Sołuńskimi – urodzili się w Salonikach (dawnej Tesalonice) w Cesarstwie Bizantyjskim. Leżące na pograniczu Słowiańszczyzny miasto miało także słowiańską nazwę Sołuń. W Cesarstwie stanowiło ważne centrum handlowe, rozbrzmiewające wieloma językami, także słowiańskimi.

Współpatroni Europy

Papież Jan Paweł II wkrótce po wyborze na Stolicę Piotrową wybrał ich jako współpatronów Europy (listem apostolskim „Egregiae virtutis” z 31 grudnia 1980 roku). Ojciec Święty chciał przez to zaznaczyć, jak ważna dla niego jest misja reintegracji Europy, podzielonej z powodu istnienia bloku państw komunistycznych i żelaznej kurtyny. 

Już podczas pierwszej pielgrzymki do Polski w czerwcu 1979 r. papież skierował w Gnieźnie pamiętne słowa do narodów Europy: „Czyż Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, ażeby ten Papież-Polak, Papież-Słowianin, właśnie teraz odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy, na którą składają się dwie wielkie tradycje: Zachodu i Wschodu”.

W kilka lat później w 1985 roku, w 1100. rocznicę śmierci Metodego († 885), papież wydał encyklikę „Slavorum Apostoli” (Apostołowie Słowian). Pisał w niej: "Realizując własny charyzmat Cyryl i Metody wnieśli decydujący wkład w budowę Europy nie tylko jako wspólnoty wiary chrześcijańskiej, ale także jako organizmu państwowego i kulturowego”. 

I proroczo dodawał: „Dzisiaj również nie ma innej drogi do przezwyciężenia napięć i naprawienia rozłamów czy usunięcia zarówno w Europie, jak i w świecie antagonizmów, które zagrażają wywołaniem straszliwego zniszczenia życia i wartości. Być chrześcijaninem w naszych czasach oznacza być twórcą komunii w Kościele i w społeczeństwie".

„Ich dzieło stanowi wybitny wkład w tworzenie się wspólnych korzeni Europy” – podsumowywał Jan Paweł II i dodawał: "Od nich płynie także zachęta dla chrześcijan i ludzi naszej epoki, aby razem budować jedność".

Święci Cyryl i Metody byli więc dla papieża Słowianina patronami jednej, zjednoczonej Europy – Europy „dwóch płuc”. Ale także ekumenicznego zbliżenia, gdyż jak wielokrotnie powtarzał, Kościół powinien „oddychać obydwoma płucami – wschodnim i zachodnim”. 

Kim byli?

Św. Cyryl (chrzcielne imię Konstanty) urodził się w 826 r. w rodzinie wyższego urzędnika cesarskiego. Po studiach w Konstantynopolu został bibliotekarzem przy świątyni Hagia Sophia. Wkrótce jednak porzucił życie dworskie i usunął się do klasztoru. Pod wpływem nalegań zgodził się prowadzić wykłady z filozofii w szkole cesarskiej i tam, dzięki wybitnej mądrości, otrzymał przydomek "Filozofa". Wkrótce i tę posadę porzucił, udał się na górę Olimp, gdzie dołączył do swojego starszego brata, Metodego. Na zlecenie cesarza obaj prowadzili misje w Bułgarii i na Morawach. 

Cyryl przetłumaczył Pismo Święte i księgi liturgiczne na język starosłowiański. Stworzył alfabet pisma staro-cerkiewno-słowiańskiego (głagolica). Odważnie stosowana przez Braci Sołuńskich zasada inkulturacji budziła często wrogość duchowieństwa zachodniego. Święci byli nawet prześladowani i oskarżani o herezję. Na wezwanie papieża Cyryl udał się wraz z Metodym do Rzymu, gdzie przeczuwając bliską śmierć wstąpił do greckiego klasztoru i tam dopiero przybierał imię Cyryl. Zmarł 14 lutego 869 r.

Św. Metody - na chrzcie prawdopodobnie otrzymał imię Michał. Urodził się ok. 815 r. W młodości był archontem, czyli zarządcą jednej z prowincji cesarstwa. W 840 r. porzucił urząd i wstąpił do klasztoru na górze Olimp, gdzie wkrótce został przełożonym. Następnie razem ze swoim bratem uczestniczył z misjach słowiańskich. 

Po śmierci Cyryla papież Hadrian II udzielił Metodemu święceń biskupich i ustanowił go arcybiskupem Panonii (Węgry) i Moraw. Jako biskup kontynuował ewangelizację Słowian. Z powodu wprowadzania obrządku słowiańskiego był jednak atakowany, a nawet więziony przez abp. Salzburga. Po interwencji papieża i kolejnej wizycie w Rzymie udał się do Konstantynopola, gdzie zdał sprawę ze swojej działalności patriarsze Focjuszowi. Zmarł w Welehradzie 6 kwietnia 885 r.

Wśród dokumentów znalezionych po śmierci Metodego odkryto jego list do księcia Wiślan z napomnieniem, by nie utrudniał pracy misjonarzom. Kiedy w 1977 r. w Wiślicy odkryto chrzcielnicę z IX w. niektórzy historycy wysunęli tezę, że misjonarze Metodego dotarli aż do ziem polskich.

Kult i ikonografia

W 1880 r. papież Leon XIII rozszerzył kult obu świętych na cały Kościół powszechny. 

Święci bracia są otoczeni największym kultem przede wszystkim w Kościele prawosławnym, ale też od początku czczeni byli w Krakowie i na Śląsku. 

Bracia Cyryl i Metody w ikonografii przedstawiani są prawie zawsze w szatach biskupich albo jako biskup i mnich, czasem Metody ma w ręku obraz Sądu Ostatecznego, a Cyryl ukazany jest w długim płaszczu filozofa. Ich atrybuty tą księgi i zwój pisma z alfabetem słowiańskim. 

Imię Cyryl pochodzi od greckiego słowa "kyrios" (pan, bóg, władca). U Słowian wschodnich imię to przyjęło postać Kirył. Imię Metody pochodzi od greckiego słowa "methodus" (sposób postępowania). Ich wspomnienie w Kościele rzymskim obchodzone jest 14 lutego, a w Kościołach tradycji wschodniej 11 maja.

gie, OP / Warszawa